Balansen lezen, winst- en verliesrekening controleren scoren niet bepaald hoog op de ladder van meest sexy onderwerpen. Misschien haak je meteen al af na deze eerste zin. Niet doen! In een transparant debat over de toekomst van de vereniging vullen verhaal en cijfers elkaar aan en wordt het boeiend voor iedereen.
Door Vincent Alkemade
Deze derde blog over transparant leiderschap gaat over waar de financiën voor mij wel interessant en spannend worden. Daar waar de linker en de rechter breinhelft elkaar ontmoeten. In gesprekken over conjunctuur, prognoses en toekomstige verwachtingen ga ik altijd op het puntje van mijn stoel zitten.
Horizon
Hoe heerlijk zou het zijn om in een soort centraal geleide en voorspelbare economie te leven? De ongrijpbare toekomst is ineens een soort grijpbaar geworden. Je weet gewoon vandaag waar je morgen aan toe bent. En dat jaar in jaar uit. Nou, dat is dus mooi niet het geval.
De horizon van het vooruitkijken is in de afgelopen jaren alleen maar dichterbij komen te liggen. Waren ooit tien- en vijfjarenplannen de norm, nu word je bijna uitgelachen als je drie jaar vooruit kijkt. Het unheimische gevoel bekruipt ons soms dat we geen voorstelling meer kunnen maken van de nabije toekomst. De veranderingen op technologisch en maatschappelijk gebied gaan snel. Mijn kinderen weten niet dat er ooit bankfilialen met mensen waren. De meeste routinematige werkzaamheden zullen op enig moment gedigitaliseerd worden. Waar dit eindigt? Geen idee.
20% minder kinderen
Gelukkig zijn er naast allerlei lastig in te schatten gebeurtenissen en ontwikkelingen ook nog wat zaken die min of meer vaststaan als je naar de toekomst kijkt. Een daarvan is de demografische ontwikkeling van Nederland en in feite West-Europa. In Nederland kunnen we straks een deel van de kinderopvang omkatten naar ontmoetingsruimten voor senioren. In het voortgezet onderwijs zitten straks 20% minder kinderen. Er komt dus over een aantal jaren ook een vijfde minder jongeren dan nu op de arbeidsmarkt. Hé, dat is interessant. Wat betekent dat dan voor de personele bezetting in de bedrijven en het aantal leden van verenigingen?
Voorspellen en sturen
Het is niet mogelijk om de toekomst lineair te voorspellen. Je kunt wel vaak ongeveer de marges aangeven waarbinnen ontwikkelingen zullen plaatsvinden. Heel gangbaar is het om gebruik te maken van scenario’s. Pak de extremen tussen dat iets 100% niet of wel zal gebeuren en je hebt de randen te pakken voor een bepalend thema. Dat kun je voor verschillende dominante thema’s herhalen. Het mooie van werken met scenario’s is dat het een goed vehikel is om met allerlei groepen en stakeholders in gesprek te gaan en ze bij het proces te betrekken. Een goed scenario vormt de basis voor een pakkend en perspectiefrijk verhaal. De cijfers die de scenario’s opleveren zijn de basis om op te gaan sturen. Zo krijg je als vereniging meer regie in handen en kun je de toekomst zelf mede vorm gaan geven.
Sprankeling van vooruitgang
Dan ben je nog niet klaar natuurlijk en volgt de taaie kant. Het verhaal moet namelijk ook financieel kloppen: welke investeringen ga je doen en waarvan ga je dit betalen? Het geld is van de leden en dat leidt in de meeste gevallen tot een behoudende koers. De leden zijn meer geneigd om naar hun eigen ‘tijdperk’ te kijken dan naar die van de volgende generatie. Dat is op zich niet zo gek, we doen het bijna allemaal. Toch is dat vaak onverstandig, want cijfers liegen niet. Bij financiële tegenwind gaat het nadrukkelijk over de toekomst van de vereniging. Misschien een urgente actie voor nu, maar vooral ook hoe gaan we verder? De vereniging moet ervoor zorgen dat de cijfers nu kloppen én er een aantrekkelijk perspectief is voor de toekomst. Hoe wil je nog mensen prikkelen om lid te worden als er geen sprankeling van vooruitgang in de vereniging zit?
Jaarlijks toekomst verantwoorden
Vergrijzend ten onder gaan zal niemand aanspreken. Zo zie je dat de financiële kant absoluut niet los te zien is van de koers en het verhaal van de vereniging. De leden en de stakeholders moeten op een transparante wijze deelgenoot kunnen worden van de toekomstige financiële situatie. Het zijn immers de leden die voor de koppeling van investeringen en koers toestemming geven. De Toekomstparagraaf in het jaarlijkse bestuursverslag is een van de mogelijkheden om hierover in debat te gaan en vervolgens naar buiten te treden. Hierin worden de verwachtingen gepresenteerd en de voorzetten gegeven omtrent investeringen. Dan ga ik weer op een puntje van mijn stoel zitten, want dan gaan de getallen leven en krijgen ze voor mij betekenis. Ik raak dan in ieder geval weer geboeid en volgens mij geldt dat ook voor leden.
